Корупцијата не е само кражба на јавни пари. Таа има далекусежни последици: го забавува развојот, ја загрозува правдата, ги одвраќа инвеститорите и – најважно – ја саботира борбата против климатските промени.
Во земјите со високо ниво на корупцијанјавноста честопати нема пристап до информации, учеството на граѓаните е ограничено, а законите се применуваат селективно – дополнително поткопувајќи ја борбата за животната средина, здравјето и правдата.
Но, како можеме да знаеме каде нивото на корупција е највисоко, а каде е најниско?
Одговорите ги дава Индексот за перцепција на корупцијата (CPI), најпознатата глобална алатка за мерење на корупцијата во јавниот сектор, која ја објавува Transparency International од 1995 година. CPI не ги мери вистинските случаи на корупција, туку перцепцијата за корупцијата – односно, колку корумпираните експерти и бизнисмените веруваат дека е јавниот сектор во една земја.
„Корупцијата е постојано менувачка глобална закана што прави многу повеќе од само поткопување на развојот – таа е клучна причина за демократски пад, нестабилност и кршење на човековите права. Меѓународната заедница и секоја нација мора да ја направат борбата против корупцијата врвен и долгорочен приоритет. Од суштинско значење е да се бориме против авторитаризмот и да обезбедиме мирен, слободен и одржлив свет. Опасните трендови откриени во овогодинешниот Индекс на перцепција на корупцијата ја нагласуваат потребата веднаш да се продолжи со конкретни акции за справување со глобалната корупција“, рече Франсоа Валеријан, претседател на Транспаренси Интернешнл.
Индексот се базира на 13 независни извори на податоци и годишно рангира 180 земји на скала од 0 (многу корумпирани) до 100 (многу чисти). Тековните резултати за изминатата 2024 година, исто така, откриваат загрижувачки трендови – во повеќе од две третини од земјите корупцијата е висока или стагнира, па затоа не се намалува, додека глобалниот просек е само 43 поени со години.
На врвот на рангирањето, веќе традиционално, се Данска (90 поени), Финска (88) и Сингапур (84) – земји кои се карактеризираат со силни институции, висока транспарентност и ефикасно судство. Овие земји покажуваат како стабилните демократии можат да обезбедат ниско ниво на корупција.
Ако почнеме од дното, ќе наидеме на земји растргнати од конфликти, сиромаштија и политичка нестабилност – Јужен Судан (8), Сомалија (9) и Венецуела (10), по што следат Сирија, Јемен, Либија, Еритреја, Екваторска Гвинеја, Никарагва и Судан. Зборуваме за земји каде што институциите се ослабени или целосно компромитирани, а владеењето на правото е речиси непостоечко.
Од 27-те земји-членки на ЕУ, само Романија (46), Малта (46), Бугарија (43) и Унгарија (41) имаат полоши резултати од Хрватска. Словенија е на 36-то место и со 60 поени и 36-то место, додека Црна Гора (46), Србија (36) и Босна и Херцеговина (35) се значително под Хрватска.
Податоците јасно покажуваат дека најниските нивоа на корупција се забележани кај демократските земји со силни институции и загарантирани граѓански слободи. Целосните демократии имаат просечен резултат на ИПК од 73, додека авторитарните режими бележат само 33. Ова докажува дека борбата против корупцијата не е можна без независно судство, слободни медиуми, граѓанско општество и политичка волја за доследно спроведување на правилата.
(Pun Kufer, Transparency International)
