Кога ќе помислите на милијардери денес, на ум ви доаѓаат имиња како Џеф Безос, Елон Маск, па дури и Тејлор Свифт. Но, долго пред нив патот го отворил човек кој станал симбол на американскиот капитализам – Џон Д. Рокфелер, првиот милијардер во светот.
Роден во 1839 година во скромно семејство во Њујорк, тој пораснал со мајка која му всадила работни навики, додека неговиот татко, патувачки продавач со сомнителен морал и углед, ретко бил дома. Дури и како момче, Рокфелер покажал претприемачки дух, одгледувајќи мисирки, продавајќи бонбони и работејќи разни работи за соседите.
На 16-годишна возраст ја добил својата прва вистинска работа – како помошник сметководител во трговска компанија во Кливленд, за 50 центи на ден. Неколку години подоцна, на 20-годишна возраст, ја основал својата компанија за храна. Наскоро се случило нешто што ќе ја одреди неговата судбина: нафтата била откриена во Пенсилванија.
Додека другите брзале да дупчат, Рокфелер сфатил дека иднината е во рафинирањето. Тој отворил рафинерија во Кливленд и во рок од две години таа станала најголема во регионот. Во 1870 година заедно со својот брат Вилијам и Хенри Флаглер ја основаат Standard Oil, компанија што ќе означи цела ера.
Керозинот, познат како „светлина за сиромашните“, бил најбараниот производ. Рокфелер брзо го освоил американскиот пазар, а неговата компанија вработувала научници кои откриле нови начини за користење на нуспроизводите од рафинирањето на нафта, како што се бензинот и лубрикантите.
Неговите деловни тактики биле сурови – тој ја купил конкуренцијата, склучувал тајни договори со железниците и ја користел секоја можност да го консолидира својот монопол. До 1882 година Standard Oil контролирала дури 90% од американската нафта.
Подемот не бил без отпор. Рокфелер бил прикажан во печатот како суров тајкун, а новинарката Ида Тарбел напишала серија статии во кои ги разоткривала неговите методи и се потсмевала на минатото на неговиот татко.
На почетокот на 20 век претседателот Теодор Рузвелт се појавил на сцената, решен да ги „разбие фондациите“. Во 1904 година владата поднела антимонополска тужба против Standard Oil. По долг процес, во 1911 година Врховниот суд на САД пресудил дека компанијата го прекршила Законот за антимонопол на Шерман и наредила нејзино разделување на неколку помали компании.
Иако го изгубил монополот, Рокфелер излегол уште побогат, бидејќи новите компании што произлегле од Standard Oil станале денешни гиганти како што се Exxon, Chevron и Mobil. До крајот на својот живот тој бил симбол на американскиот капитализам, но и контроверзна фигура – за некои визионер, за други олицетворение на бескрупулозна алчност.
Почина во 1937 година, а проценките за неговото богатство се движат од 30 милијарди до 400 милијарди долари во денешни долари. Без оглед на бројките, едно е сигурно: Џон Д. Рокфелер засекогаш го промени начинот на кој светот ги разбира богатството, моќта и границите на капитализмот.
(Bizlife)
