Како настанал животот е прашање кое секогаш балансира меѓу догмата и науката, но научниците ширум светот долго време се обидуваат да создадат синтетички живот, без разлика на некои негативни ставови на некои луѓе кои мислат дека науката не треба да се занимава со тоа.
Во Холандија, либерална и отворена земја, која нема премногу проблеми со догмите и предрасудите, беше лансирана истражувачката програма BaSyC (градење синтетичка клетка), чија цел е создавање на автономна синтетичка клетка што саморепродуцира со помош на пристап „одоздола нагоре“, односно интеграција на молекуларни градежни блокови.
Проектот започна во септември 2017 година и е заеднички напор на 17 лидери на тимови со искуство во физика, хемија и биологија, кои работат за шест холандски истражувачки институции: Технолошкиот универзитет Делфт, Универзитетот во Гронинген, Универзитетот Радбоуд Нијмеген, Универзитетот Врије во Амстердам, Универзитетот Вагенинген и АМОЛФ Институтот.
Холандската влада првично инвестираше 17 милиони евра во проектот за истражување, а сега преку Гравитациониот фонд на холандското Министерство за образование, култура и наука, во соработка со Холандската организација за научни истражувања (NWO) и истражувачките институции кои учествуваат во проектот, инвестираше уште 40 милиони евра во програмата EVOLF (еволуирање живи клетки од безживотни молекули), за да им помогне на научниците да создадат целосно синтетички форми на живот.
Во нивниот план за истражување научниците велат дека крајната цел на програмата BaSyC е да се создаде животен ентитет кој може самостојно да расте, да пренесува информации и да се споделува.
На замислената синтетичка клетка базирана на везикули, мали интрацелуларни, обвиткани со мембрана „вреќи“ кои складираат или транспортираат супстанции, ќе и требаат три основни функционалности или модул: клеточно напојување, т.е. способност да произведе точна количина на енергетски носители и молекуларни градежни блокови; обработка на ДНК, т.е. способност за препишување, преведување и дуплирање на информациите пренесени со ДНК и клеточна делба, т.е. способност за физичка поделба на две нови клетки.
Производството на материјалот треба да биде компатибилно со ограничувањата на волуменот, површината и обликот на растечката везикула. Репликациите на ДНК мора да се синхронизираат со времето на клеточната делба и мора да се постават просторни знаци за да се обезбеди правилна дистрибуција на генетскиот материјал.
Како последен услов, синтетичката клетка мора да биде автономна. Сите протеински компоненти кои ќе ги обезбедат „машините“ за извршување на основните функции мора на крајот да бидат кодирани на еден геном, кој е контролиран и реплициран од самата синтетичка клетка.
За да го постигне горенаведеното, BaSyC ги фокусира своите операции на шест истражувачки линии: математичко и пресметковно моделирање на системот, вчитување на клетки, обработка на ДНК, клеточна делба и просторно-временска интеграција кон синтетичка клеточна автономија.
Преку овие линии на истражување, се одвиваат голем број меѓусебно поврзани проекти преку кои постарите и помладите членови на програмата соработуваат во различни групни комбинации. Дополнително, вклучена е сеопфатна линија на истражување за филозофијата, етиката и јавната дебата која се занимава со можното влијание врз општеството поради евентуалната реализација на синтетичката клетка.
„За време на проектот ќе размислуваме за филозофските аспекти, етичките дилеми, како и социјалните можности поврзани со создавањето на синтетички живот, ќе ја подигнеме свеста кај нашите истражувачи за овие теми и активно ќе се вклучиме во јавната дебата“, се вели на страницата на BaSyC.
Научниците веруваат дека би можеле да постигнеме целосно синтетичка форма на живот во следните 10 години.
(Vidi.hr)
(фото: Britannica)
