Секогаш кога купувате нов уред, како паметен телефон, се поставува прашањето – што да правите со стариот? Доколку е во добра состојба, најчесто завршува во рацете на „помладите“ членови на семејството, на продажба во огласи или во фиока „за секој случај“. Меѓутоа, ако е неисправен, обично завршува во ѓубре, иако, всушност, треба да се фрли во двор за рециклирање под електронски отпад.
Сепак, дали знаете дека со фрлањето на старите паметни телефони и другите електронски уреди, всушност, го фрлате вистинското богатство? И не, не мислиме на податоци. Годишно се фрлаат речиси 50 милиони тони електронски отпад, а меѓу опасните компоненти кои можат да експлодираат и да ја загадат околината (батериите) има и многу вредни материјали кои не се баш евтини.
Истражувањето спроведено од истражувачи од швајцарскиот ETH од Цирих покажа дека 22-каратното злато се крие во стари и фрлени уреди. Поточно, во секој тон електронски отпад може да се најдат меѓу 300 и 400 грама злато. Ако се земе предвид дека грам злато на светските берзи вреди нешто повеќе од 90 евра, јасно е дека на нашите депонии има вистинско богатство.
Па, како да го извадите тоа богатство од старите уреди? Традиционалните методи користат силни хемикалии како жива и цијанид и дополнително ја загадуваат животната средина. Но, Швајцарците бараа решение во позелени алтернативи. Методот развиен во ETH од Цирих става материјал сличен на сунѓер направен од сурутка (нуспроизвод од производството на сирење) во центарот на техника на екстракција, кој е способен да зароби златни јони од раствор кој содржи растворени електронски компоненти.
Откако „сунѓерот“ ги впива златните јони, термичката обработка го стврднува во цврсти и опипливи грутки од 22-каратно злато. Процесот е толку ефикасен што е можно да се „извадат“ околу 450 милиграми чисто злато од 20 печатени плочки.
Научниците од ETH Цирих истакнуваат дека златото не е единствениот метал што може да се извлече од фрлената електроника. Електронските уреди содржат и никел, бакар и паладиум, кои исто така можат повторно да се користат во производството.
Тие сакаат да ја доразвијат технологијата за да биде подготвена за пласирање на пазар. Иако електронскиот отпад е најперспективниот почетен производ од кој сакаат да извлечат злато, постојат и други можни извори. Ова вклучува индустриски отпад од производство на микрочипови или процеси на позлата. Покрај тоа, научниците планираат да истражат дали можат да произведат протеински фибрилни сунѓери од други нуспроизводи богати со протеини или отпад од прехранбената индустрија.
Иако оваа швајцарска техника не значи дека некој може да почне да вади злато од стари уреди, таа покажува дека електронскиот отпад треба да го гледаме како потенцијален извор на ретки и скапи метали, а не само ѓубре. На крајот на краиштата, ова би и помогнало и на циркуларната економија и на заштитата на животната средина. А можеби на крај и телефоните би ни биле малку поевтини.
(Zimo)
(фото: Pixabay)
