Дали знаете каква е здравствената состојба на нашата планета? Колку луѓето влијаат врз здравјето на Земјата со своите постапки и со кои активности најмногу и штетиме?
Резултатите од првата Планетарна здравствена проверка, научен извештај и алатка за здравјето на виталните системи на Земјата, кои треба да послужат како систем за поддршка на животот на човештвото, не се многу добри. Извештајот за планетарното здравје покажува како различните процеси се поврзани едни со други, како и точките на пресврт.
Досега еколошките предизвици како климатските промени, губењето на биолошката разновидност и загадувањето се решаваа посебно, но како што се наведува во извештајот, овие прашања се меѓусебно поврзани и заедно влијаат на здравјето на нашата планета, како и на здравјето на луѓето. Пробивањето на безбедните планетарни нивоа за овие граници предизвикува повратни јамки кои ги интензивираат човечките влијанија и може да ја притиснат Земјата поблиску до точките на превртување – точки од кои нема враќање.
Планетарните граници како што се климатските промени, промените во интегритетот на биосферата и закиселувањето на океаните се дефинирани за девет критични процеси на земјиниот систем кои ги регулираат системите за поддршка на животот на Земјата. Тие претставуваат безбеден простор во кој човештвото може да напредува додека ја одржува планетата стабилна. Штом ќе се пробие границата, се зголемува ризикот од трајно оштетување на функциите за одржување на животот на Земјата, како и веројатноста за преминување на пресвртните точки што предизвикуваат неповратни промени. Ако се прекршат повеќе граници, ризиците нагло се зголемуваат.
Извештајот за планетарното здравје покажа дека здравјето на Земјата е сериозно нарушено. Дури шест од деветте планетарни граници се веќе поминати, а преминувањето на седмата изгледа неизбежно.
Климатски промени – Нивоата на CO2 во атмосферата се највисоки во последните 15 милиони години и продолжуваат да растат, со постојан тренд на затоплување што се забрза кон крајот на 20 век. Глобалните просечни температури сега се повисоки од кое било време откако се појавија човечки цивилизации на Земјата.
Промена во интегритетот на биосферата – Глобалното губење на генетската разновидност и губењето на функционалниот интегритет (мерено како енергија достапна за екосистемите) ги надминуваат безбедните нивоа и се забрзуваат, особено во регионите со интензивна употреба на земјиштето. Масовното намалување на интегритетот на биосферата предизвикува загриженост дека биосферата на Земјата ја губи еластичноста, приспособливоста и нејзината способност да ги ублажи различните притисоци.
Промена на земјишниот систем – Како резултат на користењето на земјиштето и климатските промени, глобалните и регионалните шуми се во постојан пад во текот на изминатите неколку децении во сите главни шумски биоми. Повеќето региони се веќе во зоната со висок ризик, многу подалеку од нивните безбедни граници, додека некои области неодамна ги надминаа безбедните нивоа (на пример, умерена и тропска Америка).
Промена на слатка вода – Локалните водени текови и разликите во влагата во почвата значително се зголемија од крајот на 19 век, надминувајќи ги нивните соодветни нивоа на почетокот на 20 век. Зголемената варијабилност и нестабилност во глобалните системи за слатководни и копнени води сигнализираат зголемена загриженост за управувањето со водните ресурси и стабилноста на животната средина.
Модификација на биогеохемиските текови – Употребата на фосфор и азот во земјоделството ги надмина безбедните прагови, предизвикувајќи значителни еколошки промени. Пробивањето на оваа граница доведе до сериозни влијанија врз животната средина, како што се загадување на водата, еутрофикација, штетно цветање на алги и мртви зони во слатководните и морските екосистеми. Овој проблем долго време е распространет во индустријализираните земји и се повеќе станува проблем во регионите во развој.
Воведување на нови ентитети – Глобалното воведување на нови ентитети (како што се синтетички хемикалии, пластика и генетски модифицирани организми) е огромен проблем бидејќи многу од овие супстанции всушност не се знае дека влијаат на животната средина. Новите ентитети можат да ги нарушат критичните процеси на системот на Земјата (на пример, CFC значително ја оштетиле озонската обвивка), да им наштетат на екосистемите (на пример, пестицидите предизвикале
значително намалување на популациите на инсекти и опрашувачи) и да доведат до долгорочни, можеби неповратни промени во животната средина, вклучително и загадување на почвата и водата и промена на природните живеалишта. Дополнително, постои јасен тренд кон понатамошно престапување. Иако граничните премини не се еквивалент на драстични промени што се случуваат преку ноќ, тие го означуваат влезот во област со зголемен ризик.
Веќе некое време знаеме дека ја ослабуваме отпорноста на планетата. Ова покажува дека без разлика на кое ниво работиме, сè што правиме мора да ги земе предвид влијанијата на планетарното ниво. Управувањето со планетата е неопходно во сите сектори на економијата и општествата, за безбедност, просперитет и еднаквост. Со квантифицирање на границите на здрава планета, ние им обезбедуваме на политиката, економијата и бизнисот алатки потребни за да се оддалечиме од неуправливите ризици, рече Јохан Рокстром, директор на ПИК, ко-шеф на PBScience и пионер на Рамката за планетарни граници.
Накратко, пациентот Планета Земја е во критична состојба. Со седум од деветте процеси на планетарна граница кои покажуваат зголемена трансгресија, наскоро ќе се најдеме во зона со висок ризик.
За работата да биде уште полоша, проценката покажува дека трендот на пробивање на границите ќе продолжи и во најголем број случаи ќе навлезе во зоната со висок ризик, што само по себе е причина за аларм.
Се убиваме со прекумерни дози на хемикалии, уништување на природата, вртоглаво растечки температури и зголемено загадување. Како што индустријата се забрзуваше, домородните народи ги видоа нивните домови деградирани и уништени.
Императив е овој пад да се смени, истакна Оумару Ибрахим, претседател на Планетарните чувари и експерт за адаптација на домородните народи и ублажување на климатските промени. Тој додаде дека знаењето што го имаат домородните народи ширум светот треба да се искористи за да се врати рамнотежата и здравјето на планетата.
Сега останува на светот сериозно да ги сфати овие предупредувања и да дејствува за да ја подобри ситуацијата или барем да ги ублажи последиците што човечката активност ги остава на Земјата.
Извештајот за планетарното здравје ќе се објавува секоја година како признание за важноста на навремените предупредувања за здравјето на Земјата.
(Zimo)
