Депресијата претставува еден од најголемите предизвици за јавното здравје на денешницата. Според Светската здравствена организација таа влијае на повеќе од 280 милиони луѓе ширум светот. Научниците од Институтот Руѓер Бошковиќ (РБИ) во Загреб, предводени од д-р Матео Николац Перковиќ, започнаа словенечко-хрватски мултидисциплинарен истражувачки проект насловен како „Циркулирачки екстрацелуларни везикули како предиктори на антидепресивен одговор: Мониторинг на механизмот на дејство на новите терапевтски пристапи кај депресијата“ (EVroPAR), кој би можел значително да го унапреди разбирањето и третманот на ова комплексно нарушување.
Што се екстрацелуларни везикули и зошто се важни?
Екстрацелуларните везикули се мали меурчиња што клетките ги ослободуваат во нивната околина, носејќи разни молекули како што се протеини, липиди, РНК и метаболити, објаснува д-р Николац Перковиќ, раководител на проектот. Овие везикули дејствуваат како гласници, пренесувајќи информации помеѓу централниот нервен систем и остатокот од телото, што значи дека играат клучна улога во комуникацијата помеѓу клетките, особено ако знаеме дека имаат способност да ја преминат крвно-мозочната бариера.
Токму оваа способност на екстрацелуларните везикули да пренесуваат информации помеѓу мозокот и периферијата ги прави исклучително интересни за истражување на психијатриски нарушувања. Имено, објаснуваат истражувачите, собирањето примероци од централниот нервен систем претставува значаен предизвик во истражувањето на психијатриските нарушувања. За разлика од некои други болести, земањето примероци од цереброспиналната течност ретко е дел од стандардната дијагностика за психијатриски нарушувања како што е депресијата и генерално не се изведува.
Како дел од проектот, научниците ќе анализираат примероци од крв од пациенти со депресија пред и по различни терапевтски пристапи: конвенционална фармакотерапија (дулоксетин), фототерапија (светлосна терапија), транскранијална магнетна стимулација (TMS) и терапија со ескетамин.
Моментално достапните терапии за депресија често се базираат на обиди и грешки, што може да биде фрустрирачко за пациентите и лекарите. Целта на проектот е да се идентификуваат промените во везикулите како специфични биомаркери што би овозможиле персонализиран пристап кон третманот, т.е. вистинскиот лек за вистинскиот пациент во вистинско време.
Иновативни методи, меѓународна и интердисциплинарна соработка
Во својата работа, научниците ќе користат најсовремени методи за анализа на метаболомот и микро РНК профилите на екстрацелуларните везикули.
За време на мојата обука во Мадрид, имав можност да работам на напредни аналитички системи за анализа на метаболоми. Овие системи сега се достапни во Институтот „Руѓер Бошковиќ“, во рамките на Центарот за метаболомика, нагласува д-р Никола Перковиќ. За овој проект, соработка со колегите од Лабораторијата за оксидативен стрес, предводена од проф. Невен Жарковиќ, бидејќи благодарение на оваа соработка имаме пристап до потребната опрема.
Благодарение на интердисциплинарната соработка, научниците истовремено анализираат различни аспекти на биологијата на депресијата, од генетика и епигенетика, до метаболизам и сигнални патишта. Ова ќе им овозможи да создадат поцелосна слика за сложените механизми што стојат зад депресијата и одговорот на телото на терапијата.
На долг рок, научниците очекуваат да идентификуваат нови биомаркери кои ќе помогнат во предвидувањето на терапевтскиот одговор, но исто така ќе помогнат во разбирањето на биолошките процеси зад различните форми на депресија. Ова на крајот би можело да доведе до развој на нови, поефикасни и персонализирани терапевтски пристапи.
Целиот текст на Zimo.hr
Фото – Pixnio
