Вековниот сон на алхемичарите сега го остварија физичари од CERN, претворајќи олово во злато, макар и само за дел од секунда. Трансмутацијата, или трансформацијата на еден хемиски елемент во друг, отсекогаш го привлекувала вниманието на учените луѓе, од филозофи до алхемичари. Доволно е да се замисли колку би било убаво да се добие скапоцено злато од евтиното олово, кое го има во изобилство.
Црпејќи инспирација од филозофските ставови на Аристотел, алхемичарите верувале дека сличните густини на двата елементи значат дека оловото е „болно“ и може да се „излечи“ или да се рафинира преку трансмутација во скапоцено злато. Меѓутоа, разликата во бројот на протони на овие два елементи – 82 за олово во споредба со 79 за злато – ја направи таквата задача невозможна. Барем што се однесува до хемиските процеси.
Физичари од Големиот хадронски судирач (CERN), сепак, успеаја во овој подвиг – насочувајќи ги зраците од олово еден кон друг, со брзини речиси еднакви на брзината на светлината. Додека патуваат, наместо директно да се судираат, јоните повремено се допираат еден со друг. Кога тоа ќе се случи, интензивното електромагнетно поле околу јонот создава енергетски пулс, што предизвикува дојдовното оловно јадро да отфрли три протони – и станува злато.
Експертите кои работат на детекторот ALICE во Големиот хадронски судирач ги изолираа овие случаи на трансмутација што се случија за време на судири на честички. Во анализата на 7 мај во Physical Review Journals тимот пресметал дека меѓу 2015 и 2018 година судирите во Големиот хадронски судирач создале 86 милијарди златни атоми – околу 29 трилионити дел од грамот.
„Импресивно е да се види дека нашите детектори можат да издржат директни судири кои произведуваат илјадници честички и во исто време да бидат доволно чувствителни за да детектираат судири каде што се произведуваат само неколку честички. Ова ни овозможува да проучуваме ретки процеси на електромагнетна нуклеарна трансмутација“, вели Марко ван Леувен, портпарол на експериментот ALICE.
(021)
(фото: Pixabay)
