Секое патување во Охрид започнува на улиците поплочени со историја и завршува на бреговите на езерото.
Лулка на христијанството, некогашна Самуилова престолнина, возвишен заради непроценливото богатство во христијански храмови, благодарение на најстарата охридска сликарска школа од 14 век, привлечен од пејзажот од кој се одзема здивот…Tоа е Охриd. Но, вистинскиот Охрид не е само во пејзажот – тој е во луѓето кои носат и одржуваат традициите што векови преживуваат, но ништо од наброеното не е комплетно, ако не го споменеме синонимот на овој единствен град а тоа се ОХРИДСКИТЕ БИСЕРИ. Една таква приказна е онаа на фамилијата Талеви, чуварите на охридскиот бисер, симбол на рачна изработка, вештина и време.
Природните бисери траат 150 години, но охридскиот бисер трае вечно. Низ охридската чаршија ќе слушнете многу муабети како се прави охридскиот бисер, но тајната ја знаат само две семејства и е стара точно 1 век. Едно од тие две семејства, е семејството Талеви.
Сѐ започна пред 100 години кога еден прадедо, дедо и татко по име Ване Талев го имаше во својата дланка првиот седефаст бисер.
Денес е тука целото негово семејство. Tри генерации, а неговиот син Климeнт Талев на својата 83 годишна возраст е сѐ уште највредната нишка во бисерот.
Седиме во нивната мала работилница, каде што времето речиси се чини дека стои. Тишината на охридските улици надвор е во остар контраст со метежот во нивните раце – раце кои, со секое нежно движење, создаваат беспрекорни бисери, чиста уметност и животна филозофија сплетена во еден круг.
Новинарка – Љубица Ангелкова
Фотограф – Димитар Ристовски
Како започна приказната за охридскиот бисер во вашето семејство?
Климент: Враќајќи се во 1920-тите, приказната започнува со нашиот прадедо кој ја донел оваа уметност од Русија. Поточно, ја купул тајната за правење на емулзијата од еден руски емигрант.
Емулзијата која се прави од крлушките од плашицата, вештина што е уникатна за Охрид. Но тоа не е само вештина, туку и начин на живот. Ние не правиме само бисери, ние раскажуваме приказни, исткаени во секоја светкава топка. Охридскиот бисер носи дел од душата на езерото, дел од времето и спомените на нашиот град.
Како патува овој занает низ времето и го задржува своето место во светот?
Јован: Во денешниот брз свет, каде што технологијата се стреми кон совршенство и брзина, нашиот занает се движи во спротивен правец. Тука времето има сосема различно значење. Секој бисер бара трпение. Некои може да го наречат „застарен“ процес, но тоа е убавината на охридскиот бисер. Тој не може да се прави брзо и механички. И токму затоа го задржува своето место и привлечност во светот.
Има нешто примитивно во контактот на рацете со материјалот, а тоа е искуство кое ретко се наоѓа во модерната економија на масовното производство. Луѓето бараат автентичност, приказна и чувство на врска – и токму тоа го нудиме.
Дали модернизацијата го промени начинот на кој го правите бисерот?
Климент: Некои работи можат да се модернизираат, но не и процесот. Ние сè уште го правиме на рака, секој еден бисер. Технологијата можеби го олесни начинот на продавање или доаѓање до глобална публика, но процесот останува непроменет. Нашите алатки се истите што ги користел прадедо ни. Тоа е нешто свето за нас – да ја задржиме таа традиција. Во свет каде што се бара брзина, ние го прегрнуваме бавното, занаетчиството.
Што значи Охрид за вашиот занает и за вас лично?
Климент: Охрид не е само наш дом, туку и извор на инспирација. Езерото не е само вода, туку жив организам што ни ги дава најсветлите бисери. Секој залез, секоја глетка кон градот од водата нè потсетува дека ова не е само бизнис. Охридскиот бисер го содржи духот на градот, не може да се изработува никаде на друго место. Можете да направите реплика, но никогаш нема да ја добиете истата магија.
Постојат туристи кои доаѓаат и заминуваат, но најдлабоките врски се создаваат кога тие ќе го однесат охридскиот бисер со себе. Тоа не е само сувенир, туку спомен на целото искуство, на топлината на луѓето, на мирисот на езерото.
Што ве инспирира да ја продолжите оваа традиција?
Јован: Пренесувањето на знаењето на новите генерации е наша главна мотивација. Во денешно време, тешко е да се задржи интересот за традиционалните занаети. Младите имаат толку многу опции и информации, што често забораваат на корените. Ние сакаме да им покажеме дека во секој бисер лежи повеќе од материјал. Лежи историја, лежи страст и љубов кон она што се прави. Охридскиот бисер е нашата порака кон светот – дека убавината и уметноста можат да опстанат и во најмалите занаети.
Вашето семејство слави 100 години од изработката на охридскиот бисер. Како го доживувате ова значајно достигнување?
Климент: Оваа година ја славиме нашата 100-годишнина, и тоа за нас е повеќе од успех – тоа е наследство што го чуваме четири генерации. Започнато од нашиот прадедо, кој ја донесе оваа тајна од Русија, па сè до денес, кога четвртата генерација на нашето семејство продолжува со истата посветеност и љубов кон занаетот. За нас, ова не е само работа, туку начин на живот. Охридскиот бисер ја носи историјата на нашето семејство и градот Охрид, и со гордост ја продолжуваме оваа традиција за идните генерации.
Како продолжува семејната традиција со новите генерации?
Климент: Новите генерации се дел од овој процес уште од најраните години. Учиме како да ја продолжиме традицијата преку посветеност и внимание кон деталите. Денес, мојот син Јован и моите внуци Климент, Михаил и Александар се дел од занаетот, учејќи го секој чекор со иста трпеливост и љубов како и ние. Ова не е само наследство на производ, туку наследство на семејна филозофија, која носи спокојство и исполнетост при секој изработен бисер.
Вашето семејство го продолжува занаетот со охридскиот бисер повеќе од 100 години. Какви се вашите најзначајни моменти во овој пат?
Климент: Ние сме горди што нашите бисери патуваат низ целиот свет и ги носеа славни личности, како кралицата Елизабета Втора, принцезата Дајана, круната на актурлниот Папа Францис е направена од охридскиот бисер на Талеви, и многу познати светски личности од уметноста и филмот. Тоа е доказ дека охридскиот бисер не е само локален производ, туку глобално ценет. За нас, ова не е само бизнис, туку и наследство на генерации, носејќи ја традицијата напред со гордост и посветеност.
Како се откриваат нови детали за процесот на изработка низ годините?
Јован: Изработката на охридскиот бисер е многу повеќе од занает – тоа е начин на живот. Во текот на годините, откривме нови техники и материјали, но основата на процесот и некои од најважните чекори остануваат тајна. Нашите најголеми тајни никогаш не се комплетно откриени, ниту пред јавноста, ниту пред луѓето што го следат занаетот. Тоа го прави охридскиот бисер уникатен. Постојат неколку чекори во изработката што само нашиот круг ги знае. Таа тајност е дел од магијата и наследството што го носиме со гордост. Токму таа мистерија ја чува уникатноста на бисерот. Тоа го прави секој бисер неповторлив.
Како ја гледате иднината на охридскиот бисер?
Јован: Иднината на охридскиот бисер лежи во зачувување на неговата уникатност и рачна изработка. Ние не сакаме да го модернизираме процесот до степен на масовно производство. За нас, секој бисер е уметничко дело, а идните генерации ќе продолжат да ја чуваат таа традиција со истиот посветен дух. Традицијата е тоа што го прави бисерот вечен, а нашата цел е да ја зачуваме автентичноста и во иднината.
