Економиите на Албанија, Босна и Херцеговина, Косово, Црна Гора, Северна Македонија и Србија ги надминаа нивоата пред пандемијата и покрај последиците од руската инвазија на Украина, повисоките цени на енергијата и храната, неповолните временски услови, заострувањето на финансиските услови и значителната неизвесност, се наведува во најновиот редовен економски извештај на Светска банка за Западен Балкан објавен денеска.
Изгледите за Западен Балкан остануваат пригушени, при што се очекува растот на БДП да се ублажи до 2,6 отсто во 2023 година, главно поттикнат од приватната потрошувачка, извозот и, за некои земји, од јавните инвестиции, се вели во извештајот.
Регионот сега се соочува со предизвиците за да се подготви за идни шокови и за преземање реформи на страната на понудата за поставување на темелите за поодржлив и позелен раст, се вели во извештајот.
„Западен Балкан покажа извонредна издржливост и покрај значителните економски ветрови“, рече Ксијаокинг Ју, директор на Светска банка за Западен Балкан. „За да продолжат да се спротивставуваат на бурата претставена од повеќекратните економски шокови, земјите можат да постигнат високи приноси преку спроведување реформи кои ја зголемуваат продуктивноста на среден рок, како што се забрзување на регионалната интеграција, зголемување на нивото на пазарна конкуренција, привлекување на поквалитетни инвестиции и решавање на бариерите што го ограничуваат учеството на работната сила, особено кај жените“.
Се предвидува дека економијата на Северна Македонија ќе порасне благо од 2,1% во 2022 година на 2,4% во 2023 година. И покрај брзото закрепнување по пандемијата, тековната криза на трошоците за живот – особено високите цени на храната и енергијата – го потисна растот во земјата и ја турна инфлацијата на највисоко ниво во последните две децении во регионот, растегнувајќи ги јавните финансии во услови на пораст на трошоците за задолжување.
Во Западен Балкан инфлацијата се искачи на највисоко ниво за две децении во 2022 година, а ценовните притисоци остануваат зголемени на почетокот на 2023 година, се вели во извештајот. Во повеќето земји од Западен Балкан, инфлацијата на потрошувачките цени достигна врв кон крајот на 2022 година, поттикната од зголемувањето на цените на енергенсите и храната и сега покажува знаци на олеснување, при што надворешните двигатели сега исчезнуваат поради забавувањето на глобалниот раст. Сепак, инфлаторните притисоци остануваат вкоренети и бараат дополнително затегнување на монетарната политика.
Овие повисоки цени особено сериозно ги погодија домаќинствата со ниски приходи, што, заедно со послабиот економски раст, резултираше со многу побавно темпо на намалување на сиромаштијата и покрај одредени придобивки од универзалните владини програми за поддршка за ублажување на енергетската криза. Потенцијалните ограничувања во иднина вклучуваат пониска надворешна побарувачка, што може негативно да влијае на приходите од извозот и да ги ограничи дознаките, и потесен фискален простор, кој продолжува да ја ограничува поддршката што може да им се обезбеди на домаќинствата, се вели во извештајот.
„Најсиромашните домаќинства трошат многу поголем дел од својот приход на енергија и храна, двете ставки во потрошувачката кошница со најголем пораст на цените“, рече Сања Маџаревиќ-Шујстер, виш економист на Светска банка и главен автор на извештајот. „Ова значи дека зголемувањата на реалните трошоци на живот со кои се соочуваат сиромашните луѓе во Западен Балкан се многу повисоки отколку што сугерираат официјалните бројки за инфлацијата на потрошувачките цени. За да се дизајнираат ефективни политики за заштита на помалку богатите и промовирање на економскиот раст, важно е да се земе предвид варијабилноста на стапките на инфлација кај различни типови домаќинства“.
И покрај растот на вработеноста, стапката на отворање работни места изгуби сила во сите земји од Западен Балкан во втората половина на 2022 година, се вели во извештајот. Вработеноста најмногу се намали во земјоделството и јавната администрација, додека индустријата и услугите исто така забележаа забавување. Стапката на вработеност достигна историски максимум од 47 проценти во септември 2022 година, по што почна да опаѓа.
На среден рок, изгледите за Западен Балкан остануваат позитивни, иако се потребни реформи за да се забрза зелената транзиција и да се решат клучните структурни предизвици.
„Тековната енергетска криза ја истакна потребата да се забрза зелената транзиција низ Европа, вклучително и во Западен Балкан“, рече Ричард Рекорд, главен економист на Светска банка и главен автор на извештајот. „Клучна почетна точка е да се забрза движењето кон цените на јаглеродот и да се зголеми употребата на еколошки фискални мерки кои ги поттикнуваат домаќинствата и фирмите да се насочат кон помал интензитет на јаглерод“.
Една област на инвестиции со потенцијал за значителни економски приноси за Западен Балкан е енергетската ефикасност, се додава во извештајот. Дури и умерените подобрувања во енергетската ефикасност на фирмите ќе доведат до значителни заштеди во емисиите на стакленички гасови поврзани со енергијата, ќе го подобрат профитот на фирмите, ќе имаат големи социјални придобивки и ќе помогнат во заштитата од идни шокови на цената на електричната енергија и гасот.
(Denar.mk)
(фото: Piqsels)
