Речиси три четвртини од граѓаните на Европската Унија веруваат дека членството на нивната земја во Унијата донело конкретни придобивки – главно во форма на економски раст и нови работни места. Најновото истражување на Евробарометар покажува дека поддршката за ЕУ е на највисоко ниво во повеќе од четири децении, додека податоците јасно покажуваат дека токму новите членки постигнале најголем напредок.
Според анкетата спроведена на почетокот на 2025 година, дури 74% од граѓаните на ЕУ веруваат дека нивната земја имала корист од членството во Унијата – што е највисок процент откако прашањето беше воведено во 1983 година. Испитаниците ги наведоа економскиот раст (28%) и создавањето нови работни места (26%) како главни придобивки.
Податоците го потврдуваат ова: БДП по глава на жител во Чешка се зголеми од 45% од просекот на ЕУ во 2004 година на 74% во 2024 година – од 9.490 евра на 29.940 евра. Во Литванија, скокот беше уште подраматичен, од 4.960 евра на 27.350 евра, односно од 26% на 68% од европскиот просек.
Во периодот од 2004 до 2024 година, додека просечниот БДП по глава на жител во ЕУ порасна за 88%, во 13-те нови земји-членки растот беше многу пати поголем. Најголем скок е забележан во Романија (558%) и Бугарија (500%), каде што индексот на раст на БДП достигна 600 поени. Во Романија, БДП по глава на жител се зголеми од 2.820 на 18.560 евра, а во Бугарија од 2.710 на 16.260 евра.
Балтичките земји исто така се истакнаа – Литванија забележа раст од 405%, Латвија 336% и Естонија 305%.
Мерено според стандардот на куповна моќ (PPS), кој покажува колку стоки и услуги може да се купат за иста сума во секоја земја, новите членки на ЕУ направија огромен скок напред. Во 2004 година, Романија и Бугарија имаа најниски индекси – само 35 поени (65% под просекот на ЕУ). Две децении подоцна, Романија речиси го дуплираше својот резултат на 78, а Бугарија на 66. Сличен напредок беше забележан во Литванија (од 50 на 88), Латвија (од 45 на 71), Полска (од 52 на 79) и Естонија (од 56 на 79). Во земји како Словенија и Чешка, растот беше поумерен, но стабилен – од 87 на 91, односно од 81 на 91 индексен поен.
Европската комисија оценува дека проширувањето од 2004 година донесе „широк спектар на значајни придобивки и импресивен економски раст, како за новите членки, така и за Унијата како целина“.
А академските истражувања го потврдуваат ова – економистот Базиле Граси од Универзитетот Бокони заклучува дека пристапувањето кон ЕУ ги зголемува приходите на новите членки, а не ја намалува благосостојбата на постојните. Според него, „проширувањето на ЕУ изгледа како игра во која сите страни добиваат“.
Во моментов, девет земји се формални кандидати за членство во ЕУ: Босна и Херцеговина, Црна Гора, Северна Македонија, Албанија, Србија, Украина, Молдавија, Грузија и Турција, додека Косово е потенцијален кандидат.
Европската комесарка за проширување Марта Кос изјави во април дека нов бран на пристапување е „реален до 2030 година“, истакнувајќи дека Украина, Молдавија, Албанија и Црна Гора во моментов се најдалеку напред во процесот.
Од економска гледна точка, повеќето од овие земји имаат скромен обем на производство: вкупниот БДП на ЕУ изнесуваше 18 трилиони евра во 2024 година. Десетте земји-кандидатки остварија вкупно 1,63 милијарди евра, од кои Турција дури 1,25 милијарди. Без Турција, деветте преостанати земји имаа 381 милијарда евра, што е помалку од БДП на Данска (392 милијарди).
Ако се исклучат и Турција, Украина и Србија, комбинираниот БДП на другите седум е само 130 милијарди евра – помалку од економијата на две третини од членките на ЕУ.
Значи, 20 години по историското проширување во 2004 година, економските податоци потврдуваат дека новите членки го стигнале, а некои дури и ги надминале очекувањата. Романија, Бугарија и балтичките држави станаа симбол на успешна конвергенција кон европскиот стандард – доказ дека членството во Унијата носи реални и мерливи придобивки.
(Investitor.me)
Фото – Store Norske Leksikon
